Zwichnięcie barku
Staw ramienny, będący główną częścią składową barku, zbudowany jest z głowy kości ramiennej oraz panewki łopatki. Szeroki zakres ruchu w stawie jest możliwy, dzięki stosunkowo dużej powierzchni głowy kości względem swojego łożyska – stosunek wielkości struktur wynosi ok. 3:1. Utrzymanie stabilności barku uzyskane jest dzięki obecności dodatkowych struktur w obrębie stawu: więzadeł, mięśni oraz obrąbka stawu. Uszkodzenie wymienionych struktur może doprowadzić do utraty kontaktu przez powierzchnie stawowe, czyli do zwichnięcia stawu barkowego.
Struktury wchodzące w skład stawu barkowego
Staw barkowy jest stawem łączącym kończynę górną z tułowiem. Staw ramienny jest najbardziej zewnętrznym elementem obręczy barkowej. Oprócz stawu ramiennego w skład obręczy wchodzi staw mostkowo-obojczykowy oraz barkowo-obojczykowy.
Niezwykłą kością budującą pośrednio staw barkowy jest łopatka. Połączona z obręczą barkową w stawie barkowo-obojczykowym wspiera staw barkowy. Dzięki obecności łopatki, ruch w stawie ramiennym jest znacznie szerszy niż wynikałoby to z budowy anatomicznej stawu. Uniesienie kończyny górnej ponad poziom obojczyka byłoby niemal niemożliwe, gdyby nie ruchomość łopatki. Struktura ta jest ważna w momencie zwichnięcia stawu ramiennego. Nawet usztywniony i bolesny staw barkowy jest w pewnym stopniu ruchomy ze względu na obecności łopatki.
Elementy kostne obręczy barkowej utrzymywane są w fizjologicznych miejscach dzięki zanurzeniu w swoistej pętli utworzonej z wielu mięśni oraz więzadeł. Naruszenie tej stabilnej struktury jest bezpośrednią przyczyną utraty kontaktu między powierzchniami stawowymi, czyli właśnie zwichnięcia.
Jak dochodzi do zwichnięcia oraz pierwsza pomoc
Zwichnięcie barku należy podzielić na pierwotne oraz nawykowe. Zwichnięcia pierwotne powstają na drodze urazu. Mocny uraz w okolicy kończyny górnej, niekoniecznie uraz samego barku, może doprowadzić do złamania części obrąbka stawowego. Sytuacja ta najczęściej wymaga pomocy lekarza, a kiedy zwichnięcie zostanie dobrze zaopatrzone rokowanie jest prawie zawsze bardzo dobre. Najczęstszym objawem zwichnięcia jest ból w okolicy stawu. Bardziej charakterystycznymi symptomami są: bolesne sprężynowanie przy próbie ruchu oraz pusta panewka stawu charakteryzująca się widocznym lekkim wpukleniem mięśni.
Zwichnięcia nawykowe są to natomiast zwichnięcia charakterystyczne dla osób młodych, występujące przy drobnych urazach. Mogą się one ujawnić nawet w czasie snu. Nawracające zwichnięcia pojawiają się wtórnie po urazie, w przypadku wrodzonych wad kostnych lub przy uszkodzonych mięśniach podłopatkowych.
W przypadku podejrzenia zwichnięcia należy jak najszybciej zainterweniować. Zbagatelizowanie objawów może doprowadzić do przykrych konsekwencji, takich jak uszkodzenie nerwów lub naczyń, co doprowadza do zmniejszenia funkcjonalności barku.
Najważniejszą czynnością, niezbędną w sytuacji zwichnięcia barku jest jego nastawienie. W przypadku zwichnięcia nawykowego można pokusić się, aby drobne zwichnięcie nastawić samemu. Jeśli jest to możliwe, własnoręczne nastawianie można przeprowadzić w warunkach domowych. Opanowanie bólu w przypadku powodzenia zabiegu można osiągnąć dzięki środkom przeciwbólowym do stosowania miejscowego. W celu zapobiegnięcia nawrotom zwichnięcia nawykowego czasem niezbędne jest przeprowadzenie operacji chirurgicznej.
Nawet delikatne zwichnięcie jest podstawą do wykonania pełnej diagnostyki opartej na badaniu rentgenowskim, szczególnie kiedy zwichnięcia nawracają. W przypadku zwichnięć, powstałych na drodze urazu należy unieruchomić staw oraz zgłosić się po pomoc do profesjonalisty. Tylko przy nastawieniu barku za pomocą technik ortopedycznych można oczekiwać trwałego efektu terapeutycznego. Powrót do formy po zwichnięciu barku może zostać osiągnięty relatywnie szybko, szczególnie jeśli leczeniu towarzyszy odpowiednia rehabilitacja fizyczna. Usztywnienie barku po zwichnięciu nie może trwać długo ze względu na ryzyko zesztywnienia stawu. W przypadku dorosłych maksymalny czas usztywnienia w ortezie wynosi 10 dni.
Zwichnięcie a skręcenie
Skręcenie stawu ramiennego, podobnie jak zwichnięcie, powstaje najczęściej na drodze urazu, ale nie powoduje utraty kontaktu między powierzchniami stawowymi. Skręcenie to określenie używane w przypadku uszkodzenia torebki stawowej, gdy ruch w stawie przekroczył jego mobilne zdolności.
Leczenie skręcenia jest łatwiejsze niż w przypadku zwichnięcia. Polega na unieruchomieniu stawu na kilka dni oraz opanowaniu bólu. W przypadku zaniepokojenia swoim stanem zdrowia warto udać się do lekarza.
Na podstawie:
1. Ortopedia i Traumatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Dr hab. Med. Tadeusz Sz. Gaździk, Wydanie III uaktualnione i rozszerzone
2. Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Adam Bochenek, prof. Michał Reicher, Wydanie VI