Ból biodra – przyczyny i objawy
Staw biodrowy to jeden z największych stawów układu kostnego. Jest stawem kulistym, który stanowi połączenie między głową kości udowej a panewką miednicy. Podstawową funkcją stawu biodrowego jest zapewnienie dynamicznego podparcia ciężaru ciała i tułowia przy jednoczesnym ułatwieniu przenoszenia siły i obciążenia ze szkieletu osiowego na kończyny dolne, umożliwiając tym samym poruszanie się. Dlatego gdy dochodzi do ograniczenia jego funkcji, a do tego dołącza się ból biodra, należy sięgnąć po profesjonalną diagnostykę, która pomoże zapobiec utrwaleniu się niepożądanych zmian w stawie.1
Anatomia stawu biodrowego
Staw biodrowy utworzony jest przez głowę kości udowej i panewkę stawu biodrowego kości miednicy. Aby głowa kości udowej mogła się swobodnie poruszać w obrębie panewki, powierzchnie stawowe pokryte są chrząstką szklistą, która zmniejsza tarcie i umożliwia niezakłócony ruch w stawie. Cały staw otoczony jest bardzo wytrzymałą i grubą torebką stawową, która wzmocniona jest silnymi więzadłami, hamującymi nadmierny ruch kończyny dolnej.2
Przyczyny bólu biodra
Dolegliwości bólowe stawu biodrowego mogą mieć kilka przyczyn. Wśród nich należy wymienić: urazy i kontuzje, stany zapalne, nadwyrężenie ścięgien oraz mięśni, zwichnięcie stawu, a nawet dyskopatia, czy rwa kulszowa. Do grupy najczęstszych i najmniej powikłanych urazów należą nadwyrężenia stawu biodrowego. Mogą do nich doprowadzić powtarzające się i zbyt intensywne czynności związane np. z nieodpowiednim uprawianiem sportu, a także otyłość i brak aktywności fizycznej, które obciążają mięśnie, ścięgna i więzadła podtrzymujące biodro. Rozwijający się wtedy stan zapalny spowodowany nadmiernym użyciem może powodować silny ból biodra i uniemożliwić normalną pracę stawu. Częstą patologią wywołującą ból jest również zwichnięcie stawu biodrowego, które powstaje na skutek zadziałania dużej siły np. upadek z wysokości, wypadek samochodowy. W tym przypadku dochodzi do przemieszczenia się głowy kości udowej poza panewkę, co objawia się bardzo silnym bólem uniemożliwiającym poruszanie kończyną.
Kolejną dolegliwością wywołującą ból może być choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, inaczej koksartroza. To bardzo częsta dolegliwość, która dotyka głównie osób po 50. roku życia. W wyniku procesu zapalnego dochodzi do niszczenia chrząstki stawowej, powodującego wzajemne tarcie powierzchni stawowych o siebie i ich destrukcję z wytworzeniem patologicznych struktur kostnych tzw. osteofitów lub ostróg kostnych. Natomiast u osób w podeszłym wieku silny ból biodra może być spowodowany złamaniem szyjki kości udowej, do którego przyczynia się postępujące z wiekiem osłabienie kości, które stają się słabe i bardzo podatne na uszkodzenie nawet przy niewielkim urazie. Z kolei pośrednią przyczyną bólu biodra mogą być schorzenia w obrębie kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, np. przepuklina krążka międzykręgowego z uciskiem na nerw kulszowy, które wywołują ból promieniujący na okolicę biodra.3
Objawy bólu biodra
Ból stawu biodrowego to jeden z dominujących objawów związanych z procesem patologicznym w jego obrębie. Oprócz tego dołączać się mogą inne symptomy sugerujące pochodzenie dolegliwości. Dlatego gdy odczuwalny jest ból biodra po zewnętrznej stronie uda lub pośladka, może to wskazywać na problem dotyczący tkanek miękkich otaczających staw – mięśni, ścięgien bądź więzadeł. Z kolei ból biodra promieniujący na nogę wzdłuż tylnej powierzchni uda, przez kończynę dolną aż do palców nasuwa podejrzenie rwy kulszowej. Natomiast na schorzenia kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym może wskazywać ból biodra w okolicy zewnętrznej powierzchni pośladków. W przypadku urazów stawu biodrowego takich jak zwichnięcie dołączać się będą: przymusowa pozycja kończyny, brak czynnej ruchomości, rozległy krwiak i szybko postępujący obrzęk. Dodatkowo może dojść do osłabienia czucia i ukrwienia w obrębie kończyny, co wymaga pilnej interwencji lekarza.4
Leczenie bólu biodra
Leczenie bólu biodra zależy od procesu patologicznego, który go wywołał. Najczęściej ból biodra leczy się zachowawczo przy użyciu leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, stosowanych w postaci tabletek oraz miejscowo, bezpośrednio na źródło dolegliwości, np. maści lub kremy. Często wykonuje się również iniekcje dostawowe np. z kwasu hialuronowego, kolagenu lub osocza bogatopłytkowego, które wspomagają regenerację stawów. Ponadto niektóre urazy biodra oraz zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe mogą wymagać interwencji chirurgicznej, a w najtrudniejszych przypadkach może być konieczna całkowita wymiana stawu biodrowego na sztuczny, czyli endoprotezoplastyka.5
Ćwiczenia na ból biodra
Jedną z metod nieoperacyjnego leczenia bólu w stawie biodrowym są ćwiczenia i rehabilitacja, których głównym celem jest rozluźnienie napiętych mięśni i poprawa zakresu ruchu w biodrze. Ćwiczenia najlepiej wykonywać pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty, który pomoże wypracować odpowiednie wzorce ruchowe, aby następnie móc je kontynuować samodzielnie w domu. Ćwiczenia zwykle nie są trudne i przeznaczone dla osób w każdym wieku np. obroty bioder ze złączonymi i zgiętymi w kolanach nogami podczas leżenia na macie; rozciąganie bioder poprzez zakładanie zgiętej w kolanie nogi, na nogę zgiętą w kolanie i opartą na podłodze w pozycji leżącej na plecach; odwodzenie nogi w bok i w tył w pozycji stojącej z wykorzystaniem podparcia (np. krzesło); unoszenie bioder ze złączonymi nogami podczas leżenia na plecach. Każde ćwiczenie należy powtórzyć 10-15 razy, przerywając gdy pojawi się bolesność, i wykonywać je co najmniej 2-3 razy w tygodniu.6
1 Maks Gold, Akul Munjal, Matthew Varacallo, Anatomy, Bony Pelvis and Lower Limb, Hip, StatPearls, April 2020
2 Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Adam Bochenek, prof. Michał Reicher, Tom I, Wydanie IV
3 Damian Kusz, Kompendium Traumatologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009
4 Jatinder Singh Luthra, Salim AL-Habsi, Suwailim AL-Ghanami, Understanding Painful Hip in Young Adults: A Review Article, Hip Pelvis. 2019 Sep; 31(3): 129–135
5 Ortopedia i Traumatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Dr hab. Med. Tadeusz Sz. Gaździk
6 Wiktora Degi Ortopedia i Rehabilitacja pod redakcją Jacka Kruczyńskiego i Andrzeja Szulca, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015