Ból nadgarstka – przyczyny i objawy
Nadgarstek to część kończyny górnej zbudowana z wielu drobnych kości oraz przebiegających w jej pobliżu nerwów, mięśni i ścięgien, która stanowi połączenie między kośćmi przedramienia – promieniową i łokciową – a kośćmi śródręcza. W związku z tym tak delikatna i skomplikowana struktura narażona jest na liczne przeciążenia, urazy i kontuzje oraz stany zapalne, które powodują upośledzenie ruchomości ręki. Z tego powodu wykonanie nawet najprostszych czynności może wywołać ból nadgarstka, co znacznie pogarsza jakość życia, dlatego wymaga szybkiego działania terapeutycznego.1
Anatomia nadgarstka
Nadgarstek zbudowany jest z ośmiu kości, które ułożone są w dwóch rzędach. Bliższy szereg budują kości: łódeczkowata, księżycowa, trójgraniasta i grochowata, które łączą się z kośćmi przedramienia, a dalszy szereg budują kości: czworoboczna większa, mniejsza, główkowata i haczykowata, które tworzą stawy z pięcioma kośćmi śródręcza. Kości nadgarstka stanowią miejsce przyczepu dla mięśni i więzadeł, które odpowiadają za jego stabilizację. Wyróżnia się więzadła zewnętrzne i wewnętrzne, które dzieli się na dwie grupy: więzadła poboczne (promieniowe i łokciowe) oraz promieniowo-nadgarstkowe (przednie i tylne). Poza tym ręka zawdzięcza swą ruchomość dzięki stawom wytworzonym przez nadgarstek: promieniowo-nadgarstkowy, śródnadgarstkowy oraz nadgarstkowo-śródręczny. Dodatkowo nadgarstek otoczony jest przez torebkę stawową, a w jego obrębie przebiegają liczne ścięgna, nerwy i naczynia krwionośne.2
Przyczyny bólu nadgarstka
Wśród przyczyn bólu nadgarstka znajdują się liczne patologie, których wspólną cechą jest ból. Należą do nich urazy mechaniczne nadgarstka takie jak: zwichnięcie, złamanie, niestabilność nadgarstka, a także długotrwale narastające dolegliwości np. stany przeciążeniowe nadgarstka, stany zapalne oraz choroby reumatyczne. Zwichnięcie nadgarstka najczęściej dotyczy kości księżycowatej, a mechanizmem urazu jest zwykle upadek z dużej wysokości na rękę zgiętą grzbietowo w nadgarstku. Z kolei do złamania nadgarstka najczęściej dochodzi w obrębie kości łódeczkowatej i powszechnie jest wynikiem upadku i podparcia się na wyprostowaną w stawie promieniowo-nadgarstkowym rękę. Niestety złamania te są często przeoczane, co może doprowadzić do wytworzenia tzw. stawu rzekomego. Natomiast niestabilność nadgarstka to schorzenie wywołane uszkodzeniem więzadeł w obrębie nadgarstka, które odpowiadają za utrzymanie go w odpowiedniej pozycji i zrównoważenie ruchomości. Co więcej, ból nadgarstka może być odpowiedzią na nadmierne obciążenie stawów, które mogą wiązać się z ciężką pracą fizyczną i podnoszeniem ciężarów np. ból nadgarstka od dźwigania. Poza tym bardzo popularną przyczyną bólu nadgarstka jest zespół cieśni nadgarstka, na którą szczególnie narażone są osoby z chorobą zwyrodnieniową, reumatoidalnym zapaleniem stawów, cukrzycą oraz osoby zawodowo nadwyrężające stawy nadgarstkowe np. muzycy, pracownicy biurowi (praca na klawiaturze i przy udziale myszki), szwaczki, mechanicy samochodowi. Choroba ta należy do neuropatii uciskowych i jest spowodowana uciskiem przyległych struktur na nerw pośrodkowy, który przebiega w kanale nadgarstka. Takie sytuacje mogą wywoływać ból nadgarstka w ciąży, ponieważ u kobiet ciężarnych dochodzi do obrzęków, które zwiększają ciasnotę w stawie. Natomiast chorobą o podłożu autoimmunologicznym jest reumatoidalne zapalenie stawów, które obejmuje wiele stawów, głównie stawy rąk i nadgarstka. Toczący się w obrębie stawu przewlekły proces zapalny prowadzi do powolnej destrukcji stawu z wytworzeniem patologicznych tworów kostnych i postępującego ograniczenia jego ruchomości.3
Objawy bólu nadgarstka
Większość schorzeń w obrębie nadgarstka odznacza się bólem, do którego dołączać się mogą inne dolegliwości wskazujące na konkretny mechanizm urazu. Najczęściej na urazowy charakter wskazuje ból nadgarstka przy zginaniu oraz nasilający się podczas ruchów ręką. Ból nadgarstka po zewnętrznej stronie będzie zwykle wskazywał na nadwyrężenie ręki. Ból przebiegający z ograniczeniem ruchomości, obrzękiem nadgarstka oraz brakiem czucia i mrowieniem może sugerować złamanie lub zwichnięcie połączone z uciskiem na nerw. Natomiast w przypadku niestabilności nadgarstka ból może promieniować aż do przedramienia, a każdy ruch w stawie dawać odgłos trzaskania. Co więcej, ból nadgarstka nasilający się w nocy będzie wskazywał na zespół kanału nadgarstka, któremu towarzyszy uczucie drętwienia kciuka, palca wskazującego i środkowego oraz osłabienie siły mięśniowej. Szczególny rodzaj bólu występował będzie w reumatoidalnym zapaleniu stawów, któremu towarzyszy poranna sztywność ustępująca wraz ze zwiększeniem ruchów w stawie.4
Leczenie bólu nadgarstka
Leczenie bólu nadgarstka przede wszystkim powinno być dostosowane do rodzaju występującego urazu. Zwykle w przypadku przejściowego zaburzenia ruchomości i umiarkowanej bolesności stosuje się leczenie zachowawcze w postaci leków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym np. ibuprofen w tabletkach lub w żelu do stosowania bezpośrednio na źródło dolegliwości. Inną często stosowaną metodą jest unieruchomienie nadgarstka przy pomocy specjalnej ortezy lub gipsu. Dobre efekty uzyskuje się także dzięki terapiom manualnym, fizjoterapii i rehabilitacji, które mają za zadanie przywrócić sprawność i odpowiednią ruchomość w nadgarstku. Natomiast w bardziej powikłanych urazach konieczny może być zabieg operacyjny, najczęściej z wykorzystaniem mało inwazyjnych metod w postaci artroskopii nadgarstka.5
Ćwiczenia na ból nadgarstka
Jedną ze skutecznych i nieinwazyjnych metod leczenia bólu nadgarstka są ćwiczenia i rehabilitacja. Ćwiczenia najlepiej wykonywać pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty, który pomoże wypracować odpowiednie wzorce ruchowe, aby następnie móc je kontynuować samodzielnie w domu. Ćwiczenia zwykle są bardzo proste i łatwe do wykonania w każdym wieku. Można wyróżnić tu: energiczne otwieranie i zamykanie dłoni przy luźno zgiętym i wyciągniętym przed sobą przedramieniu, zaciskanie pięści i przytrzymanie ucisku przez kilka sekund, wyprosty i zgięcia w nadgarstku z zaciśniętą pięścią w pozycji siedzącej z opartymi łokciami na kolanach oraz naprzemienne ruchy okrężne w nadgarstku z luźno zaciśniętymi pięściami. Każde ćwiczenie wymaga około 10 powtórzeń i aby uzyskać rezultaty, powinno być wykonywane minimum 2-3 razy w tygodniu.6
1 Ramsey Shehab , Mark H Mirabelli, Evaluation and Diagnosis of Wrist Pain: A Case-Based Approach, Am Fam Physician, 2013 Apr 15;87(8):568-73.
2 Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Adam Bochenek, prof. Michał Reicher, Tom I, Wydanie IV
3 Ortopedia i Traumatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Dr hab. Med. Tadeusz Sz. Gaździk
4 Damian Kusz, Kompendium Traumatologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009
5 Zofia Guła, Mariusz Korkosz, Ból ręki i nadgarstka, Medycyna Praktyczna, Marzec 2017
6 Zofia Guła, Mariusz Korkosz, Ból ręki i nadgarstka, Medycyna Praktyczna, Marzec 2017