Zwichnięcie stopy
Zwichnięcie stopy obejmuje zwichnięcia stawów w obrębie stopy. Stawy te to, najczęściej staw skokowo-goleniowy, stawy międzypaliczkowe i stawy poprzeczne stępu. Stawy poprzeczne to stawy czynnościowe, czyli złożone z paru małych stawów. Zwykle wymienianymi stawami czynnościowymi stopy są stawy Choparta i Lisfranca. Zwichnięcie polega na utracie kontaktu między powierzchniami stawowymi, zwykle w towarzystwie uszkodzeń kości lub struktur miękkich w obrębie stawu. Do zwichnięcia stopy dochodzi najczęściej w wyniku urazu.
Budowa kośćca stopy i co z niej wynika
Kościec stopy zbudowany jest z trzech grup: kości stępu, śródstopia oraz paliczki. Dzięki złożonej budowie w stopie człowieka w prawidłowych warunkach wykształcone zostają trzy łuki stopy, czyli przyśrodkowy, boczny i poprzeczny.
Do zwichnięcia dochodzi najczęściej w obrębie paliczków. Nie są to zwykle powikłane zwichnięcia i zazwyczaj wystarczy, po odpowiednim nastawieniu, usztywnić stawy na jakiś czas.
Poprzeczny łuk stopy zbudowany jest, przez elastyczną konstrukcję złożoną z końców bliższych kości śródstopia. W obrębie łuku śródstopie łączy się z kośćmi stępu, ten umowny staw nazywany jest stawem Lisfranca. Zbyt duże przeciążenie łuku połączone z niefizjologicznym, spowodowanym zewnętrzną siłą, zgięciem grzbietowym stopy grozi zwichnięciem w stawie. Staw Choparta położony jest poprzecznie między kośćmi stępu. Uszkodzenie aparatu więzadłowo-mięśniowego podeszwy lub grzbietu stopy zmniejsza stabilność stawów poprzecznych.
Zwichnięcie w stawie skokowo-goleniowym, nazywane zwichnięciem kostki, spowodowane jest zwykle złamaniem w obrębie stawu. Zarówno złamanie kostek, jak i wyrostków kości skokowej może spowodować uszkodzenie struktury stawu, a zatem wywołać niestabilność i inne objawy.
Objawy i leczenie
Zwichnięcia stawów w obrębie stopy objawiają się poprzez zestaw charakterystycznych dla zwichnięcia objawów:
- Ból
- Zaczerwienienie i ucieplenie skóry
- Opuchlizna
- Nadmierna ruchomość stawu
- Przymusowe ustawienie kończyny
- Zniekształcenie obrysu stawu – często w postaci zaciągniętego do środka stawu mięśnia
Objawy dotyczące zwichnięcia stopy można łatwo pomylić ze złamaniem lub skręceniem, dotyczy to zwłaszcza stawu skokowo-goleniowego (kostki).
W celu prawidłowego zaopatrzenia zwichniętej stopy należy udać się do lekarza. Jedynie przy pomocy technik diagnostycznych, opartych w dużej mierze na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego, można prawidłowo ocenić uszkodzenie stopy. Prawidłowa diagnoza pozwala natomiast na rozpoczęcie adekwatnego do urazu leczenia.
Metody pierwszej pomocy w momencie urazu zawierają się w akronimie PRICE. Rozwinięcie skrótowca to protect, rest, ice, compress, elevation. Oznacza to, że stopę po urazie należy chronić przed dalszymi urazami, nie nadwyrężać jej, zastosować delikatny ucisk oraz unieść w celu zminimalizowania ryzyka pojawienia się krwiaka. Ewentualne ochłodzenie miejsca urazu lodem pozwala zmniejszyć ból.
Po przeprowadzeniu diagnostyki lekarskiej pierwszym zabiegiem leczniczym jest nastawienie stawu. Nastawienie jest procesem bolesnym i z tego powodu zwykle przeprowadzane jest pod znieczuleniem. Po nastawieniu niezbędne jest, aby staw został usztywniony. Czas usztywnienia zależy od tego, który staw został zwichnięty. W przypadku stawów poprzecznych czas ten to ok. 8 tygodni, zwichniecie kostki to ok. 4 tygodnie.
Gdy nastawienie stawu jest niemożliwe ze względu na złamania kości lub nawracające zwichnięcia, niezbędne jest przeprowadzenie operacji w obrębie stopy. Sposób oraz zakres wykonanej operacji zależy od stopnia uszkodzenia, stawu oraz indywidualnego ustalenia cyklu leczenia.
Zwichnięcie a skręcenie
Skręcenie stawów w obrębie stopy jest zazwyczaj spowodowane przez mniejsze urazy, a czas rekonwalescencji jest krótszy niż w przypadku zwichnięcia. W momencie skręcenia uszkodzeniu ulega torebka stawowa, natomiast sam staw znajduje się w fizjologicznym miejscu.
Postępowanie na miejscu zdarzenia jest podobne do zwichnięcia. Jeśli w momencie skręcenia dojdzie do krwawienia wewnętrznego, niezbędna jest ewakuacja krwiaka przez lekarza. Usztywnienie stawu po skręceniu bywa niezbędne, czasem jednak zamiast twardego gipsu wystarczy zastosowanie opatrunku elastycznego.
Rehabilitacja ruchowa jest niezbędna niezależnie, czy mówimy o skręceniu, czy zwichnięciu. Przeprowadzanie odpowiednich ćwiczeń fizycznych powinno nastąpić tak szybko, jak to możliwe.
Cykl rehabilitacji bez względu na to, który staw został zwichnięty, można podzielić na kilka wspólnych etapów. Delikatne ruchy, na jakie przyzwala usztywnienie, zmniejszają ryzyko pojawienia się nieprawidłowych zrostów kości. Następną fazą jest przywracanie zakresu ruchu w stawie. Zakres ruchu w różnych stawach jest różny, nawet w warunkach fizjologicznych. Dobranie odpowiednich ćwiczeń gwarantuje opieka fizjoterapeutyczna. Po przywróceniu zakresu ruchu można zacząć ćwiczenia siłowe i obciążające staw.
W celu skutecznej rehabilitacji stawów stopy mocno zalecane jest, aby zwrócić się do specjalisty: lekarza lub fizjoterapeuty.
Na podstawie:
1. Ortopedia i Traumatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Dr hab. Med. Tadeusz Sz. Gaździk, Wydanie III uaktualnione i rozszerzone
2. Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Adam Bochenek, prof. Michał Reicher, Wydanie VI