Skręcenie kolana - Skręcenie stawu kolanowego

Skręcenie kolana charakteryzuje się uszkodzeniem aparatu stabilizującego staw kolanowy, czyli torebki stawowej, więzadeł oraz mięśni. W przypadku skręcenia stawu kolanowego ciągłość stawu jest zachowana, a osłabienie stabilności kolana nie jest spowodowane oderwaniem od siebie powierzchni stawowych. Leczenie obejmuje, w zależności od ciężkości uszkodzenia, ograniczenie aktywności fizycznej, unieruchomienie kończyny, a niekiedy wykorzystanie techniki chirurgii ortopedycznej.

Podział skręcenia kolana

Skręcenie kolana powstaje zazwyczaj na drodze urazu. Uraz zwykle nie następuje bezpośrednio w obrębie stawu. Najczęściej do skręcenia doprowadzają mechanizmy pośrednie, które najczęściej obejmują zespoły przeciążeniowe lub uszkodzenia wielokrotne, rozłożone wielokrotnie w czasie.
Skręcenie kolana pod względem anatomicznym, biorąc pod uwagę objęte struktury, dzieli się na:

Skręcenie (sprain) – uszkodzenie więzadeł
Naderwanie (strain) – uszkodzenie mięśni i ścięgien

Bez względu na bezpośrednią przyczynę oraz objęte struktury, stosowane leczenie oraz objawy są podobne.
Ważniejszy podział skręcenia oparty jest na intensywności uszkodzenia torebki stawowej i objawów. Skręcenie dzieli się na:

Skręcenie kolana lekkie (niewielkie) – w tym przypadku uszkodzeniu ulega jedynie niewielka liczba włókienek ścięgnistych oraz torebka stawowa. Skręceniu takiemu towarzyszy miejscowa bolesność, przy zachowanej stabilności stawu. Podział skręcenia opiera się na obiektywnym wskaźniku, jakim jest szerokość szpary stawowej widocznej, na stresowym zdjęciu rentgenowskim. W przypadku lekkiego skręcenia szpara rozwiera się na szerokość mniejszą niż 5 mm.
Skręcenie umiarkowane – uszkodzeniu ulega większa ilość włókien więzadłowych. Dolegliwości bólowe, w tym przypadku są bardziej intensywne i rozlane. Szpara stawowa w pozycji wymuszonej rozwiera się na 5-10 mm. Odległość ta sprawia, że stabilność stawu jest wciąż zachowana lub zmniejszona w niewielkim stopniu.
Skręcenie ciężkie – o skręceniu ciężkim mówimy, kiedy struktury więzadła są całkowicie przerwane lub oderwany jest przyczep kostny więzadła. Wykorzystanie metod diagnostyki obrazowej wskazuje na szparę stawową większą niż 10 mm w zdjęciu stresowym. Stan ten sprawia, że dochodzi do utraty stabilności kolana.

Skręcenie kolana jest przypadłością, między innymi ze względu na pośredni mechanizm urazu, przy której oprócz uszkodzeń samych więzadeł, należy wziąć pod uwagę uszkodzenie innych struktur kolana. Uszkodzenia te to uszkodzenie łąkotek, złamania nasady bliższej kości piszczelowej, głowy strzałki, wyniosłości międzykłykciowej piszczeli, uszkodzenia kostno-chrzęstne rzepki oraz uszkodzenia naczyń, przede wszystkim tętnicy podkolanowej. Uszkodzenia naczyń potencjalnie mogą spowodować pojawienie się krwiaka, w obrębie stawu kolanowego. Opanowanie tej sytuacji, niekiedy wymaga mechanicznego uwolnienia wylanej z łożyska naczyniowego krwi.

Objawy skręcenia kolana

Skręcenie stawu wiąże się z zespołem objawów charakterystycznych dla skręceń. Objawy te nie są, jednak na tyle specyficzne, aby można było wyłącznie na ich podstawie postawić diagnozę. Najczęściej wykonywanymi badaniami są nieinwazyjne badania radiologiczne: rentgen, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Innym małoinwazyjnym zabiegiem diagnostycznym jest artroskopia. Badanie polega na wprowadzeniu do wewnątrz stawu kamery na światłowodzie, w celu dokładnej oceny stanu więzadeł i struktur twardych.
Skręcenie kolana związane jest, w fazie ostrej, z zapaleniem. Z tego względu skręcenie objawia się, poprzez charakterystyczne dla stanu zapalnego: ból, obrzęk, zaczerwienienie oraz ucieplenie.
Dla skręcenia stawu kolanowego charakterystyczne jest ponadto:

Ból nasilający się podczas wykonywania ruchów
Krwiak w stawie – pojawiający się, na skutek uszkodzenia naczyń
Upośledzenie funkcji kończyny – odruchowe unikanie ruchu oraz usztywnienie stawu, zmniejszają zdolności mobilne kończyny

Leczenie skręcenia kolana

Dobór odpowiednich środków, mających na celu wyleczenie skręcenia, opiera się między innymi na wykorzystaniu opisanych wcześniej podziałów skręcenia. Zupełnie inaczej zaopatrywane jest kolano, które uległo jedynie delikatnemu uszkodzeniu niż ciężkie skręcenie stawu. Decyzja o tym, jak długo trwa leczenie, oparte głównie na usztywnieniu kończyny, ustalane jest indywidualnie.
W leczeniu lekkiego skręcenia kolana najważniejsze jest powstrzymanie się od nadmiernego wysiłku fizycznego, na czas nie krótszy niż 2 tygodnie. Nie oznacza to bynajmniej pełnej rezygnacji z aktywności fizycznej. W celu umożliwienia organizmowi regeneracji, należy podejmować wysiłek fizyczny, który nie stanowi zagrożenia uszkodzenia osłabionych struktur stawu. W celu rozwiania wątpliwości, co do doboru ćwiczeń warto skonsultować się z fizjoterapeutą.
Leczenie objawowe, w każdym przypadku powinno opierać się przede wszystkim, na opanowywaniu bólu oraz obrzęków. Jest to możliwe do osiągnięcia, poprzez stosowanie zimnych okładów oraz podawanie leków przeciwbólowych i przeciwobrzękowych.
Uszkodzenie umiarkowane wymaga unieruchomienia kończyny na okres od 4 do 6 tygodni, a następnie przeprowadzenia intensywnej rehabilitacji. Rehabilitacja kończyny, w przypadku tak długiego okresu unieruchomienia, powinna się zacząć jeszcze przed zdjęciem opatrunku usztywniającego. Jest ona możliwa w sytuacji, gdy zamiast sztywnego gipsu, zastosowana zostanie orteza. Decyzja odnośnie rodzaju usztywnienia podejmowana zostaje indywidualnie, a założenie jedynie ortezy nie zawsze jest możliwe.
Uszkodzenia ciężkie lub uszkodzenia stawu źle przeleczone, zestarzałe oraz zesztywniałe, często wymagają zastosowania metod chirurgicznych. Ośrodki specjalizujące się w ortopedii, indywidualnie ustalają w takim przypadku metody oraz czas leczenia.

Postępowanie przy skręceniu kolana

Niezwykle istotne w przypadku skręcenia stawu jest, aby leczenie zacząć już w momencie urazu. Mimo, że skręcenie kolana zazwyczaj powstaje, jako wypadkowa wielu małych uszkodzeń, moment, w którym pojawia się samo skręcenie, jest trudny do przeoczenia ze względu na intensywne objawy. W momencie pojawienia się urazu należy, zastosować się do kilku kroków, które pozwolą na zminimalizowanie ryzyka powikłań oraz pomogą w opanowaniu bólu. Postępowanie jest opisane, poprzez skrótowiec PRICE, wywodzący się z języka angielskiego, schemat postępowania we wszelkich urazach, a szczególnie skręceniach.
Skrót rozwija się jako protect, rest, ice, compress i elevation. Ochrona stawu odnosi się, przede wszystkim do powstrzymania się od nadmiernej eksploatacji stawu, który potencjalnie uległ skręceniu. Ból przy ruchu jest mechanizmem ewolucyjnym pozwalającym, na identyfikację zakresu ruchu, którego nie należy przekraczać w momencie urazu.
Rest oznaczający odpoczynek jest dogmatem współcześnie obalonym. Odpoczynek jest wskazany, jednakże rehabilitacja ruchowa zalecana jest w trybie: jak szybko to możliwe.
Ice, czyli ochłodzenie stawu np. lodem, uciśnięcie stawu (compress) oraz uniesienie kończyny (elevation), to metody pozwalające na ograniczenie niekorzystnego, nadmiernego wpływu stanu zapalnego na staw. Uciśnięcie oraz uniesienie ponadto utrudniają zaleganiu krwi, w obrębie stawu. Pozwala to na zmniejszenie ryzyka pojawienia się krwiaka.

Na podstawie:
1. Ortopedia i Traumatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Dr hab. Med. Tadeusz Sz. Gaździk, Wydanie III uaktualnione i rozszerzone
2. Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Redakcja Naukowa prof. Adam Bochenek, prof. Michał Reicher, Wydanie VI
3. Current Concepts in the Use of PRICE for Soft Tissue Injury Management, Health and Rehabilitation Sciences Research Institute, School of Health Sciences, University of Ulster, Jordanstown, Northern Ireland